Skeletning suyak tuzilishidagi o’zgarishlar (mustahkamlikning pasayishi, vaznning kamayishi, mo‘rtlikning ortishi) bilan bog’liq bo’lgan patologiyasi osteoporoz deyiladi. Dastlabki bosqichlarda kasallik alomatlarsiz kechishi o’z vaqtida tashxis qilishni juda qiyinlashtiradi.
Ko’p hollarda tashxis faqat son bo‘yinchasi, bilak suyagi yoki umurtqa pog‘onasi tanalarining sinishidan keyin qo‘yiladi. Faqat kasallikning tashxisi emas, balki uning paydo bo’lishining aniq sabablarini aniqlash ham hal qiluvchi ahamiyatga ega. Shu maqsadda bemorga turli xil laboratoriya va instrumental tekshiruvlar tayinlanadi.
Muhim!
Tos-son bo‘g‘imi osteoporozi — kasallikning eng keng tarqalgan va tez-tez uchraydigan turi hisoblanadi. Patologiya, kichik yulamalarda ham sinishlar bo‘lishi mumkin bilan xavflidir. Ayollarda, kasallik erkaklarga qaraganda taxminan 4 marta ko‘proq uchraydi. Son bo‘g‘imlarining 1, 2 va 3 darajali osteoporozini davolash ayollarda ham erkaklarda ham kompleksli tarzda amalga oshiriladi.
Suyak to’qimasida doimo ikkita — suyaklarning yemirilishi va ularning shakllanishi jarayonlari sodir bo’ladi. Yangi suyak to’qimasining hosil bo‘lishi uchun qurilish materiali kerak. Uning shakllanishida ko’plab tizimlar ishtirok etadi. Ovqat hazm qilish organlari orqali vitaminlar, uglevodlar, yog’lar, oqsillar, shuningdek suyakni zichroq qiladigan minerallar qonga kelib tushadi.
Endokrin organlar suyak to’qimalarining shakllanishi va rezorbsiyasi jarayonida faol ishtirok etadi. Muskullar suyaklarning o’sishini tezlashtiradi, buyraklarda kerakli vitaminlar hosil bo’ladi. Yuqorida sanab o‘tilgan tizimlardan hech bo‘lmasa bittasining ishlashida nosozlik yuz bersa, suyak to’qimasini shakllantirish va yemirilish jarayonlari buziladi, bu esa o‘z navbatida osteoporozning rivojlanishiga olib kelishi mumkin.
Anamnezida bir yoki bir nechta xavf omillari bo’lgan bemorlar osteoporozni o’z vaqtida tashxislash uchun muntazam ravishda profilaktik tekshiruvlardan o’tib turishlari kerak. Buning yordamida o’z vaqtida davolash kursi belgilanadi, bu esa, asoratlar xavfini sezilarli darajada kamaytiradi va prognozni yaxshilaydi.
Osteoporozda bo’yinchaning sinishi, son suyagi epifizi va quymich kosasining shikastlanish xavfi sezilarli darajada oshadi. Odam hatto odam statik holatda bo’lganida ham tos-son bo‘g‘imi har doim og’ir yuklama ostida bo‘ladi. Shuning uchun undagi degenerativ jarayonlarning rivojlanishi juda xavfli. Son suyagi bo‘yinchasining sinishi og’ir asorat hisoblanadi.
Hatto yoshlar ham bunday jarohatlardan qiyin va uzoq vaqt davomida tiklanadi. Ulardagi reabilitatsiya jarayoni taxminan bir yil davom etadi. Bemorlarning 10% dan kamrog’i normal hayotga qaytadi. Agar sinish keksa odamda yuz bersa, unda ko’p hollarda u nogiron bo’lib qoladi. Keksa yoshdagi sinishlarning taxminan 20% bemorning o’limi bilan tugaydi.
Tos-son bo’g’imlarining shikastlanishining xarakterli belgilari quyidagilar:
Skelet mushaklarining tortishishi ko‘pincha tunda yuz beradi, biroq kunduz kuni ham bo‘lishi mumkin Jismoniy yuklamalarda kuchayadigan bel, sondage og‘riqlar Oqsash
Gavdaning o‘zgarishi
Chov va dumbalardagi to‘satdan yuz beradigan, xurujli og‘riqlar
Noqulaylik va og‘riqni kamaytirish maqsadida yurishni ongsiz tarzda o‘zgartirish
Umumiy ahvolning yomonlashishi, uyqusizlik
Kasallikning o‘tkazib yuborilgan ko‘rinishlarida o‘krak qafasining deformatsiyasi
Oyoqlardagi zaiflik kasallik boshlanganidan taxminan bir yil o‘tgach boshlanadi
Ish staji 13 yil
Oliy toifali shifokor
Mutaxassisligi:
— Oldindan to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish orqali tos-son bo‘g‘imini endoprotezlash
— Tos-son bo‘g‘imini assistent robot MAKO bilan total endoprotezlash
— Tos-son bo‘g‘imining taftishli operatsiyalari
— Tos-son bo‘g‘imini konservativ davolash
Ish staji 5 yil
Mutaxassisligi:
— Oldindan to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish orqali tos-son bo‘g‘imini endoprotezlash
— Tos-son bo‘g‘imini assistent robot MAKO bilan total endoprotezlash
— Tos-son bo‘g‘imining taftishli operatsiyalari
— Tos-son bo‘g‘imini konservativ davolash
Paydo bo‘lish sabablariga qarab kasallikning birlamchi va ikkilamchi ko‘rinishlari farqlanadi.
Birlamchi osteoporoz mustaqil paydo bo‘ladi, ikkilamchisi esa, boshqa kasalliklarning asorati bo‘ladi.
Birlamchi osteoporozning ko‘rinishlari:
Ayollarda klimaks davrida gormonal fondagi o’zgarishlar tufayli paydo bo’ladi
Organizmning tabiiy qarishi natijasida kelib chiqadi, ko’pincha 70 yoshdan oshgan har ikki jinsdagi odamlarda tashxislanadi
Sabablari ma’lum emas, 20-50 yoshdagi erkaklarni shikastlaydi, umurtqa pog’onasidagi kompressiyali sinishi va og’riqlar bilan namoyon bo’ladi
Kasallikning bolalar va yoshlarni shikastlaydigan kam uchraydigan ko‘rinishi, odatda tug’ma kasalliklar tufayli kelib chiqadi, bel va oyoqlardagi og’riqlar, rivojlanishning kechikishi, kompressiyali sinishlar bilan namoyon bo‘ladi
Kasallik, har biri o‘z klinik ko‘rinishiga ega bo‘lgan qiuyidagi bir nechta bosqichda rivojlanadi
Bemorning oyoqlarida uzoq muddatli jismoniy yuklamadan so’ng, tortishishlar paydo bo’ladi, ular dam olishdan keyin yo’qolib ketadi. Ushbu bosqichda muammoni konservativ davolash yo‘li bilan, operatsiyasiz hal qilish mumkin. Ammo ko’p odamlar yuqoridagi alomatlarga e’tibor bermasligi kasallikning rivojlanishiga olib keladi.
Mushaklarning tortishishi doimiy va og’riqli tus oladi. Yumshoq to’qimalarda yallig’lanish jarayonlarining rivojlanishi mumkin. Bu shikastlangan bo’g’imning egilishi va ochilsishi bilan bog’liq muammolarni keltirib chiqaradi. Tortishishlar nafaqat oyoqlarda, balki chov sohasida ham paydo bo’ladi. Tana holatini o’zgartirganda, bo’g’im qirsillaydi. Ba’zi bemorlar tezda o’tib ketadigan to’satdan, qattiq tortishishlar kuzatiladi.
Og’riqlar yuklamalardan qat’iy nazar, doimiy tusga kiradi, mushaklar zaifligi rivojlanadi. Suyak to’qimasining tuzilishi o’zgaradi, bemor oqsoqlana boshlaydi. Bu shifokorga kasallikning mavjudligiga gumon qilishga imkon beradi. Ushbu ko‘rinishni konservativ davolash bilan tuzatish imkoni yo‘q. Shuning uchun, agar mumkin bo‘lmagan holatlar mavjud bo’lmasa, osteoporozni davolash uchun operatsiya tayinlanadi.
Tashxis kompleks tarzda qo‘yiladi. Qabulda, shifokor osteoporozni xavfsiz davolash uchun bemorga savollar beradi va ko‘zdan kechiradi, shundan so’ng u quyidagi tekshiruvlarni tayinlaydi:
Davolashning Davolashning asosiy maqsadi suyak yemirilishini to’xtatish va asoratlarning oldini olishdir.
Ayollar va erkaklarda tos-son bo’g’imi osteoporozini dorilar bilan davolash kasallikning og’irligi va bemorning yoshiga qarab vitaminlar, minerallar, gormonlar va boshqalarni qabul qilishni o’z ichiga oladi.
Quyidagi guruh dori vositalari tayinlanishi mumkin:
Tos-son bo‘g‘imi osteoporozida jarrohlik, muammoni hal qilishning radikal usuli hisoblanadi. Jarrohlik aralashuvi kech bosqichlarda, konservativ davo yordam bermagan va kasallik rivojlanishda davom etayotganda qo‘llaniladi.
Agar operatsiya muvaffaqiyatli o‘tsa, u bemorning hayoti sifatini sezilarli darajada yaxshilaydi, harakatlanish funktsiyasini tiklaydi, xavfli asoratlarni rivojlanishining oldini oladi.
Maxsus tibbiy plastinalar, mixlar va simlar yordamida suyak bo’laklari mahkamlanadigan murakkab operatsiya. To’qimalarni bunday mahkamlash regeneratsiya jarayonini tezlashtiradi va bemorga mustaqil harakat qilish imkoniyatini saqlab qolish imkonini beradi.
Ko‘rsatmalar bo‘lganda, yemirilgan bo’g’inni protez bilan almashtirish amalga oshiriladi. Biroz vaqt o’tgach, harakatlanish funktsiyasi tiklanadi. Operatsiyadan keyin bemor bir muddat klinikada, mutaxassislar nazorati ostida bo‘ladi. Unga turli xil dori-darmonlar, jumladan, antibakterial preparatlar va analjeziklar tayinlanadi.
Konservativ davo va jarrohlik operatsiyalaridan tashqari, davolash jismoniy tarbiyasi kompleks davolashning bir qismi sifatida yaxshi natijalar beradi.
Maxsus mashqlar to’plamini bajarish mahalliy almashinuv jarayonlarni yaxshilaydi, qon oqimini tezlashtiradi, tiqilishlarni yengillashtiradi, suyak to’qimalarining tez regeniratsiyasiga yordam beradi, mushak sinchlarini mustahkamlaydi, muvofiqlashtirish va egiluvchanlikni yaxshilaydi.
mushaklarni mustahkamlashga qaratilgan — kuch bilan bajariladigan turli xil mashqlar;
tayanch-harakat tizimini mustahkamlashga qaratilgan mashqlar.
O‘zingizga cheklovlarsiz harakat erkinligini sovg‘a qiling
5 yil davomida DAA usuli yordamida 3 mingdan ortiq bemorni faol hayotga qaytardik
